ZE ZIJN NIET ALLEMAAL BRAAF!

Hoe goed je je ook voorbereid op het aanschaffen van een paard, het is niet simpel om het bos door de bomen te zien. In alle advertenties staat wel dat het een "doodbraaf" paard is, "schrikt van niks" of "geen stalgebreken". Of dat waar is of niet, moet natuurlijk nog bezien worden! Papier of tegenwoordig, virtueel papier, is zeer geduldig. Dan is er nog de vraag welk soort paard je moet aanschaffen, welk ras je nemen moet? Iedere fokker van een bepaald ras zal het mooiste beeld neerzetten van zijn favoriet ras. Iedere boek over paardenrassen beschrijft elk ras op zijn allermooist en iedere youtube filmpje prijst het ras dat men toont als de absolute topper. Je ziet de ruiters showen, de paarden tonen hun mooiste gangen en hoogste sprongen en paarden in slow motion galopperen aan het eindeloze strand of het machtige groene gras. Allemaal zo mooi! Maar nergens, waar je ook kijkt, zie je de nadelen gesommeerd. Nochtans en het kan een schok voor u zijn, maar het is nochtans echt waar, ze zijn niet allemaal braaf! Elk paard, ongeacht zijn ras en afstamming, heeft een unieke persoonlijkheid. Paarden erven persoonlijkheid mee van de voorouders, doen ervaringen op in hun leven - goede als minder goede en soms zelfs ronduit slechte ervaringen - en deze zullen het paard blijvend tekenen. Dat wil niet zeggen dat een paard niet kan "hertraind" of "heropgevoed" worden, zoals dat heet, maar hou er rekening mee dat in stress situaties altijd het eerst geleerde weer naar boven komt! Hoe goed je een paard ook hertraind, als het paard schrikt of in een nieuwe omgeving komt, of welke stress factoren dan ook ondervind, zal dat paard instinctief en automatisch terugvallen op zijn vroegste ervaringen. Maw, als een paard een goede basis heeft gehad, zal dat paard hierop terugvallen en hebt u geluk, maar als het paard zijn eerste ervaringen gewelddadig zijn geweest, te veel gevergd hebben, gebaseerd waren op wantrouwen... dan hebt u een paard dat in sommige omstandigheden, ondanks alle hertraining, toch zeer onvoorspelbaar kan reageren en misschien zelfs ja, gevaarlijk uit de hoek komen. 

Paarden zijn van nature uit vluchtdieren, het zijn grazers en dus prooidieren. Hoewel er geen eeuwen meer een beer te zien is geweest en wolven ondertussen tot een ver verleden behoren hier in onze streken, dan nog neemt dat niks weg van het miljoenen jaren opgebouwde instinct van het paard. Dus naast training, moeten we rekening houden dat paarden hun eerste schrikreactie, een vluchtreactie zal zijn. Dat zal van paard tot paard verschillen en ja, sommige rassen zijn minder snel geneigd te schrikken, sommige rassen zijn rustiger van aard dan andere en dat speelt een rol, maar elk paard, ongeacht welk ras, blijft een paard. Het is wat het is. Ik hoor het mensen graag zeggen of neerschrijven in hun "te koop" advertenties: "bomproof paard". Een bomproof paard, helaas, bestaat niet echt. Zelfs de paarden van de bereden politie en in sommige delen van Europa nog in de cavalerie, paarden die expliciet jarenlang getraind worden op allerlei heftige situaties, zijn nooit volledig bomproof. Laatst zag ik 2 leden van de bereden politie sukkelen op hun "bomproof" paarden die niet over een vers geverfd zebrapad durfden lopen. Heel normaal voor een paard, paarden hebben immers niet het dieptezicht zoals wij dit kennen en voor hen zijn die felle kleuren net zo goed diepe vergeetputten waar ze in kunnen vallen en de 2 bereden politiemannen konden doen wat ze wilden, maar de paarden moesten goed nadenken voor ze het boeltje vertrouwden. Zo zie je maar....jaren training! 

Elk paard is dus anders. Het ene paard is een durver, het andere kijkt liever de kat uit de boom, de andere durft best iets als er een ander voor gaat. Het ene paard bokt graag eens, het andere doet het nooit. Het ene schrikt zich een hoedje, springt op en blijft staan om te kijken waar ie nu zo van geschrokken is, de ander rent er als een gek vandoor en zal thuis wel nadenken over wat hem deed schrikken, naast een bak eten en een veilige stal! Paarden worden nog steeds door trainers zeer hard, onnodig hard, aangepakt op het ogenblik dat voor de rest van hun leven zo bepalend is: het zadelmak maken. Paarden die dan hard worden aangepakt, met roepen en schoppen en slaan, kunnen onmogelijk stoere, zelfzekere paarden worden. Deze paarden zullen nooit méér presteren dan absoluut noodzakelijk om straf te ontkomen. Deze paarden zullen nooit helemaal meer mensen vertrouwen en dus, hun schrikreacties zullen extremer zijn, ze zullen minder geneigd zijn de bevelen van de ruiter te volgen en zullen nooit meer een echt team vormen met de mens. Voor hen zijn mensen roofdieren geworden. Het is dus absoluut belangrijk om paarden zadelmak te maken in een rustige omgeving, met een rustige trainer die duidelijkheid geeft, grenzen aangeeft, maar altijd met respect handelt en het vertrouwen wint van het paard. Paarden echter die in de handen komen van mensen die van hen een schoothondje willen maken, zijn evengoed rampzalig voor het verdere leven van het paard. Paarden die te verwend worden, letterlijk over de trainer en ruiter zijn hoofd mag lopen en nooit leert respect te hebben voor de mens en zijn persoonlijke ruimte, zullen paarden zijn die teveel eigen beslissingen nemen, te weinig rekening houden met de ruiter en de bevelen die het krijgt en ja, zeer gevaarlijk kunnen worden. Het zijn immers grote, sterke dieren, vergeet dat niet! Zelfs een shetland pony neemt een volwassen man zo op de loop als hij niet gevangen of gestopt wil worden! Laat staan een grote knol van 550 kilo vlees en spieren! Dus eerst is het misschien lachen als je paard je omver duwt en met zijn neus in je zakken zit om koekjes te pakken, maar dat gelach duurt niet lang meer als hij je flink gaat bijten of met zijn volle gewicht op je tenen gaat staan (en dat is dan nog maar het minste van wat ze kunnen doen).  Hoe kies je dan het ras dat bij je past? Heel kort zal ik wat rassen voorstellen, maar dit keer niet alleen met de voordelen. Want elk ras heeft ook zijn nadelen. Besef echter dat er slechts gemiddelden zijn en geen norm. Ieder paard presteert naar zijn én uw vermogen. Hoe je paard word, zal grotendeels bepaald worden van de relatie die je met hem opbouwt.

• Haflinger: een haflinger is een paard met een kleine stokmaat, oorspronkelijk gefokt om in Oostenrijk / Tirol het minder zware boerenwerk op het land en de boerderij te doen. Zo konden de boerenkinderen en moeder de vrouw thuis werken met de haflinger, terwijl de mannen het zwaardere werk deden met de grote trekpaarden. Een haflinger kan dus zowel ingespannen in de koets/voor de kar lopen als onder het zadel werken. De huidig gefokte haflinger is veredeld met Arabier, waardoor ze nu meer aan een sporttype beantwoorden en veelzijdig ingezet kunnen worden in de paardensport (dressuur, springen, recreatie, eventing etc). Hierdoor zijn ze wel minder koelbloedig geworden. Haflingers zijn veelzijdig, maar ook ietwat koppig. Je moet hun respect voor je kunnen winnen. Ze zijn ook niet groot, 1m55 is zowat de grootste stokmaat, maar kunnen met groot gemak volwassen personen dragen. In dat opzicht zijn het goede gezinspaardjes waar zowel kinderen als ouders van kunnen genieten. Hou er rekening mee dat Haflingers zich wel sterk kunnen maken, kleine kinderen kunnen moeite hebben om hun paardje onder controle te houden. Hoewel ze niet schrikkerig aangelegd zijn, kunnen ze wel heftig worden na de galop of draf oefeningen. Ze hebben een vrij brede hals en voor kinderen kan dat wat moeite geven om te sturen en te stoppen. Haflingers durven makkelijk eens bokken onder het zadel, ze zijn gelukkig niet kwaadaardig, dus bokken meestal niet om iemand echt van de rug af te krijgen en bokken meestal gewoon rechtdoor, maar weet dus dat ze best wel eens meer zijn dan "lamme goedzakken"!
• Irish Tinker / Irish Cob: De Tinker herkennen we meestal aan de zwart met witte koevlekken, al bestaan ze ook in allerlei andere kleuren, zowel bont als eenkleurig. Ze hebben meestal overvloedige manen, maantop, een brede en laaghangende staart en veel behang aan de onderbenen. Oorspronkelijk vooral populair bij de Roma en Gypsies die de voorkeur gaven aan de bonte Tinkers (deze waren individueel heel makkelijk herkenbaar) en deze trokken de woonwagens alleen of met een tweespan. Ze variëren enorm in stokmaat, je hebt de ponymaat van 1m40 tot de grootsten van 1m65. Hoe groot ze uiteindelijk worden, is niet altijd makkelijk te voorspellen als je een jonge Tinker koopt zonder de afstamming te kennen. Dat kan dus best tegenvallen! Tinkers zijn brede paarden, beetje trekpaardtype, maar dan minder groot en log.  Het is het enige paard met een echte snor! Ze zijn heel geschikt als recreatiepaard, kunnen ook best een sprong nemen en sommige vertonen ook genoeg ruimte in de gangen om leuke dressuur mee te rijden. Ze hebben kunnen heel wat kilometers in de benen hebben, maar wel in rustige gangen. Wie endurance overweegt, koopt best geen Tinker. Ze zijn gevoelig aan warme temperaturen als ze werken. Er wordt gezegd dat Tinkers bomproof zijn en geschikt zijn voor beginnende ruiters en hoewel er uiteraard zo'n Tinkers rondlopen, ze zijn niet allemaal zo! Het zijn rustige paarden, maar hebben een typisch ponykarakter en kunnen best koppig en dwars zijn onder het zadel.  Ze kunnen zich ook behoorlijk sterk maken, het zijn dan ook koetspaardjes met een hoog ingeplante hals en dat kan zeker een nadeel zijn voor beginnende ruiters. Als een Tinker denkt "ik heb het gehad", maar dan hébben ze het ook gehad en staan nog liever een uur stil en maken zich dik tegenover de zweep dan nog een voet te verzetten. Maar anderzijds, als ze je respecteren en je hebt met geduld met ze geworsteld, dan gaan ze voor je door het vuur. Ze zijn over het algemeen koeler in het hoofd dan de veredelde haflinger bvb, schrikken dus niet echt dramatisch, gaan er ook niet snel vandoor met je, maar dienen wel een consequente training te krijgen. Het zijn immers krachtige dieren! Men heeft ze heel populair gemaakt en met drommen uit Ierland geïmporteerd een paar jaar geleden en nu loopt het vol met Tinkers en iets wat er op lijkt (kruisingen van Tinkers met alles wat je maar wilt) en dat maakt dat er ook veel rommel op de markt komt. Wees dus voorzichtig bij het kopen van een Tinker en laat je niet vangen aan een onbeleerd paard als je geen ervaring  hebt! Tinkers worden helaas niet doodbraaf en bomproof geboren, ze hebben de aanleg, maar dat je er zo op wegrijdt is pure verkoopspraat! Persoonlijk ben ik dol op ze, maar geloof me, ze zijn niet altijd het makkelijkst om mee te rijden.
• BWP (Belgisch Warmbloed Paard) zijn paarden die oorspronkelijk het lichtere boerenwerk deden en doorgefokt / veredeld werden met warmbloed / volbloed / Arabier tot we tot het hedendaags type sportpaard komen. Sommige bloedlijnen werden specifiek dressuur gefokt, andere bloedlijnen en nog steeds het populairst in België zijn springgericht gefokt. Deze paarden hebben een hoge stokmaat van 1m60 en hoger, met een atletisch gebouwd lichaam, ruime gangen, schuin ingeplante schouder enz. De meeste zijn bruin met zwarte manen, voskleurig, donkerbruin en zwart met eventuele witte aftekeningen. Vroeger werden ze ook gebrandmerkt, maar dat zie je niet veel meer, aangezien dit verboden werd een flink aantal jaar geleden. Deze paarden hebben veel verschillende voorouders en bloedlijnen in zich, er zit veel Duits bloed in, ook Frans en Engels. Dit maakt hen veelzijdig maar niet altijd amalgaam. Het zijn prima sportpaarden uiteraard, die hun sporen hebben verdiend in de vele sporttakken en dat weerspiegelt zich ook in de prijs natuurlijk. BWP's zijn paarden die snel heet worden en best wel vooruit willen, zodra ze in het werk komen. Ze zijn anderzijds heel gevoelig qua karakter, het zijn paarden die soms snel onrustig worden en dus een kalme ruiter verdienen. Ze worden ook met plezier recreatief gereden, mits je houdt van een groot en atletisch paard. Hou er rekening mee dat ze laatbloeiers zijn, ze blijven lang 'jong'. Zo'n grote paarden groeien immers lang en kunnen geen grote belasting aan onder de vijf jaar. Je kan ze zadelmak maken, maar daarom nog niet meteen in het werk zetten. Als ze toch te snel worden ingezet, dan zijn ze ook gevoelig aan blessures en slijtage. Een goede BWP komt pas tot zijn recht boven de tien jaar. Hou hier dus rekening mee! Omdat dit type paard een hoge stokmaat heeft, zijn ze niet echt geschikt voor kinderen qua grootte. Er zijn uiteraard BWP's die perfect te rijden vallen door kinderen, zeker de oudere en ervaren (en goed getrainde) paarden, maar er is een reden waarom kinderen die vroeg in de wedstrijdsport worden ingezet op warmbloedpony's rijden, natuurlijk!
• Het huis-, tuin- en keukenpaard :) is een paard zonder echt duidelijk ras, vaak zijn dit kruisingen en is de afkomst wazig. Deze paarden kunnen zowat alle kleuren en vormen hebben natuurlijk, afhankelijk van de genen die ze met zich meedragen. Zijn dit slechte paarden? Nee hoor, een paard is een paard, en kan de basis dressuur, springen, American riding of welke stijl ook, onder de knie krijgen. Als veulen en jong paard is het echter natuurlijk koffiedik kijken hoe het dier zal uitgroeien, hoe groot ie zal worden en welk temperament hij zal krijgen, dus hou er rekening mee dat dit een grote gok zal zijn als u een jong paard aanschaft. Recreatief word vooral van een paard koelbloedigheid verwacht, in de sport worden techniek en gangen gevraagd, dus afhankelijk van welk paard je hebt gekocht zal hij het best ingezet kunnen worden naar zijn bouw, karakter en vermogen. Als je een paard koopt met onbekende afstamming, kan je dus best een paard kopen dat al onder het zadel werkt en presteert, zodat je kan bepalen of dit paard geschikt is voor wat je met hem wil doen. 
• PRE (Pure Rasa Espagnol) of Spaans raspaard, ook wel eens verkeerdelijk lucitano genoemd, zijn een barok type paarden. Barok betekend dat het paard een hoog ingeplante en steile schouder heeft, korte rug, volle achterhand en omhoog gerichte gangen ipv voorwaartse gangen. Dit type is een Iberisch type paard, ooit meegekomen met de Moorse invasie van Spanje in de Middeleeuwen. Het is een ouderwets type paard, niet gefokt voor springsport, rensport bvb, maar daarom niet minderwaardig! Deze paarden staan hoog in het bloed, werden veredeld met Arabisch bloed en werden ooit als dé ideale cavaleriepaarden beschouwd. Ze zijn bijzonder geschikt dan ook voor de barokke dressuur. Daarnaast zijn ze werkwillig en mensgericht gefokt. In hun land van herkomst rijdt men praktisch enkel op hengsten. Daardoor zijn ze als hengst ook beter hanteerbaar - in principe - dan hengsten van andere rassen. Althans dat is wat de boekjes zeggen, maar met vergeet wel eens dat er, doordat er enkel met hengsten wordt gereden en de merries meer in het binnenland staan voor de fok, er niet zo'n groot probleem is. Hier echter, is ons minuscuul landje, staat alles door elkaar en ik raad u niet aan om met een hengst te rijden, tenzij je hem afgezonderd houdt van welke merrie dan ook. Hengsten blijven hormonale bommen en ook al is een PRE niet zo heftig als andere rashengsten, als de hormonen opspelen, dan wordt het een BOM onder je. Het zijn gevoelige paarden die niet zo koel zijn als ze eruit zien, ze zijn gevoelig aan veranderingen, stress, ongeduldige ruiters en trainers. Dit ras is hier op zeer korte tijd enorm in de mode gekomen en dus zijn er vanuit hun land van oorsprong, honderden paarden en masse overgebracht. Kwaliteit of niet, maakte niet uit. Dus bij deze, er zijn veel PRE paarden op de markt die totaal niet meer beantwoorden aan een goede, kwalitatieve PRE. Hou hier zeker rekening mee! 
• Quarter horses zijn populair geworden met de opkomst van de Amerikaanse rijstijl in België. Dit zijn vrij kleine paarden, rond 1m50 stokmaat en zijn unikleurig met in mindere mate witte aftekeningen. Ze zijn breed gespierd in borst en achterhand, soepel en snel. Ze worden verwacht zeer werkwillig (willingly guided) te zijn. Ze worden eveneens verwacht snel in het bloed te komen en dus snel te kunnen accelereren, maar daarna ook meteen tot rust te komen - anders dan bvb warmbloeden. Er zijn bloedlijnen die gefokt worden specifiek voor de tak in het Amerikaanse rijden dat ze worden ingezet, zoals cutting, reining etc. Het zijn zeker heel leuke paarden met veel potentieel, maar de goede paarden kosten dan ook een flinke duit! De showquarter of sportquarter is een zeer gevoelig paard, met vaak ietwat zwakke hoeven en snelle slijtage omdat deze dieren veel te jong in het werk worden gezet. Zorg ervoor dat je niet denkt dat leergierig en werkwillig het zelfde is als "gemakkelijk". Quarters zijn zeer gevoelig qua karakter, het zijn niet altijd de makkelijkste paarden in opleiding en het zijn laatbloeiers, omdat ze zo sterk in de spieren groeien. Ik bewonder dit ras, mits een goede training zijn ze enorm veelzijdig, maar het zijn dure paarden in aankoop als wel in verzorging. 

Zo mensen, een enorm lange blog voor de leergierigen onder jullie! Hartelijk dank voor jullie aandacht en hopelijk heb ik een tipje van de sluier kunnen oplichten over hoe complex het is om het "ideale" paard te vinden. Durf in de spiegel kijken mensen en bezint eer ge begint. Durf eerlijk te zijn over je eigen capaciteiten en durf vooral eerlijk te zijn over de capaciteiten van uw dochtertje of zoontje voor wie je een paard of pony wil kopen. Ik weet het, eigen kind is schoon kind en de mooiste en beste ruiter van het heelal en omstreken en dat mag ook zo zijn voor jezelf, maar wees asjeblieft realistisch en vraag desnoods een objectieve opinie aan de instructeur, want het verkeerde paard of pony kan zorgen dat jij en je kinderen enkel doodsbang worden en niet langer meer het plezier zullen ervaren dat het hebben van een eigen rijdier met zich meebrengt. Ik zie het zo vaak, en jammer genoeg is het paard altijd het kind van de rekening. Eerst gekocht met grootse verwachtigen en dan weggegooid als een kapot stuk speelgoed. Dat ga ik niet doen, zeg je. Ik weet het, dat denkt iedereen. Maar een paard kost veel geld en nog veel meer geld in onderhoud. Als het erop aan komt, vliegt het de deur uit, op naar de volgende goedbedoelende ziel met onrealistische verwachtingen. Kijk goed uit, mensen en koop dat paardje dat echt bij je past!